Азийн хөгжлийн банк болон Эдийн засгийн сэтгүүлчдийн клуб хамтран зохион байгуулсан “Эрчим хүчний шилжилт” нэртэй өглөөний уулзалтад АХБ-ны Монгол дахь Суурин төлөөлөгч Шэннон Коулин тус байгууллагын эрчим хүчний бодлогыг танилцуулсныг тоймлон хүргэж байна.
Дэлхийн эрчим хүчний ландшафт өөрчлөгдөж байгаа энэ үед Азийн хөгжлийн банк (АХБ) Монгол зэрэг хөгжиж буй улс орнуудыг эрчим хүчний тогтвортой ирээдүй рүү шилжүүлэхэд нь дэмжлэг үзүүлсээр ирсэн. 1966 оноос түүхтэй АХБ-ны эрчим хүчний бодлого олон арван жилийн турш хэд хэдэн удаа шинэчлэгдсэн бөгөөд тухай бүрдээ олон улсын нөхцөл байдал, байгууллагын стратегийн тэргүүлэх чиглэлийг тусгасан болно. 2021 онд баталсан хамгийн сүүлийн бодлогыг өмнөх 2009 оны бодлогыг сайтар үнэлж, олон талын оролцогч талуудтай өргөн хүрээтэй зөвлөлдсөний үндсэн дээр боловсруулжээ.
Бодлогын шинэчлэлийн гол хөдөлгөгч хүчин зүйл нь 2009 оноос хойш дэлхийн эрчим хүчний нөхцөл байдал эрс өөрчлөгдсөнийг хүлээн зөвшөөрсөн явдал байв. Салхи, нар гэх мэт сэргээгдэх эрчим хүчний технологиуд өртгийн хувьд өрсөлдөх чадвартай болж, малтмал түлшинд суурилсан үйлдвэрлэлийн амьдрах чадварыг давж гарсан. Нэмж дурдахад, АХБ-ны хувь нийлүүлэгч орнууд Тогтвортой хөгжлийн зорилтууд (ТХЗ) болон Парисын хэлэлцээрт гарын үсэг зурсан нь тус байгууллагын эрчим хүчний дэмжлэгийг дэлхийн нийтийн амлалтуудтай илүү хүчтэй уялдуулахад нөлөөлсөн.
АХБ-ны эрчим хүчний шинэ бодлого нь эрчим хүчний салбарт хандах хандлагыг тодорхойлсон таван үндсэн зарчимд тулгуурласан болно.
- Эрчим хүчний хүртээмжийг дэмжих: Аж үйлдвэрийн өсөлтийг хангах, Монгол болон АХБ-ны бусад гишүүн орнуудын өсөн нэмэгдэж буй хэрэгцээг хангах найдвартай, хангалттай эрчим хүчний эх үүсвэрийг бий болгох.
- Нүүрстөрөгч багатай эх үүсвэр рүү хийх шилжилтийг идэвхжүүлэх: Сэргээгдэх эрчим хүчний эх үүсвэрийг хөгжүүлэхэд тэргүүлэх ач холбогдол өгч, малтмал түлшнээс татгалзахад түлхэц болох шинэ технологиудыг дэмжих.
- Засаглал ба институцийн чадавхийг бэхжүүлэх: Сайн засаглалыг дэмжих, хөгжиж буй эрчим хүчний ландшафтын нарийн төвөгтэй байдлыг зохицуулах эрчим хүчний байгууллагуудын чадавхыг сайжруулах.
- Бүс нутгийн хамтын ажиллагаа, интеграцчлалыг сайжруулах: Монгол Улсын сэргээгдэх эрчим хүчний нөөцийн асар их боломжийг нээхийн тулд хил дамнасан эрчим хүчний түншлэл, дэд бүтцийг ашиглах.
- Нэгдсэн шийдлүүдийг хангах: Эрчим хүчний салбарын олон талт сорилтуудыг шийдвэрлэхийн тулд санхүүгаар дэмжих, мэдлэг хуваалцах, стратегийн түншлэлтэй хослуулах.
АХБ-ны эрчим хүчний шинэ бодлогын гол шийдвэрүүдийн нэг нь нүүрсээр ажилладаг шинэ эрчим хүч үйлдвэрлэлийн санхүүжилтийг зогсоох явдал байв. Бусад олон улсын санхүүгийн байгууллагууд, тэр байтугай БНХАУ ч нүүрсний санхүүжилтийг зогсоох үүрэг хүлээсэн тул энэ алхам дэлхийн чиг хандлагатай нийцэж байна.
АХБ байгалийн хий, газрын тосны төслүүдийг дэмжихээ хязгаарлагдмал байлгаж байгаа бөгөөд ийм хөрөнгө оруулалт хийхдээ улс орнуудыг малтмал түлшний урт хугацааны хараат байдалд оруулахгүй байхын тулд нарийн шалгуурыг тогтоосон. Үүний оронд сэргээгдэх эрчим хүчний үйлдвэрлэлийг чадавхжуулах, сүлжээний дэд бүтцийг бэхжүүлэх, эрчим хүч хадгалах шинэлэг шийдлүүдийг судлахад анхаарлаа хандуулж байна.
Монголын цэвэр эрчим хүчний өөрчлөлтийг эрчим хүчээр хангах
АХБ нь салхи, нарны эрчим хүчний төслүүдийг санхүүжүүлэх, улс орны цахилгаан дамжуулах сүлжээг өргөтгөх, бэхжүүлэх, шахуургатай усан цахилгаан станц зэрэг эрчим хүч хуримтлуулах технологийн боломжийг судлах ажилд идэвхтэй оролцож ирсэн.
Монгол орны эрс тэс уур амьсгалтай нөхцөлд халаалтын өвөрмөц сорилтыг АХБ хүлээн зөвшөөрч, олон нийтийн барилга байгууламжид газрын дулааны насосыг суурилуулах зэрэг цэвэр халаалтын шийдлүүдийг санаачилж байна. Эдгээр санаачилгууд нь хүлэмжийн хийн ялгаруулалтыг шийдвэрлэхээс гадна хүн ам суурьшсан газрын ойролцоох нүүрсний шаталтын хор уршгийг бууруулах замаар хүн амын эрүүл мэндэд чухал ач холбогдолтой юм.
Монгол Улсын эрчим хүчний шилжилтийг цаашид дэмжих зорилгоор АХБ бодлого боловсруулах, эрчим хүчний хэмнэлтийн зохицуулалт, хөрөнгө оруулалтыг оновчтой болгоход техникийн туслалцаа үзүүлж байна. Тус байгууллага нь бүс нутгийн хамтын ажиллагаанд идэвхтэй оролцож, Монгол Улсын сэргээгдэх арвин нөөцийг дотоодын нийлүүлэлт хязгаарлагдмал хөрш орнуудад экспортлох боломжийг судалж байна.
Казахстаны туршлагаас
Казахстан зэрэг бусад орны эрчим хүчний шилжилтийг дэмжих АХБ-ны туршлага нь Монголын нөхцөлд хэрэгжиж болохуйц үнэ цэнтэй шийдлийг санал болгож байна. Гол стратегиудад:
- Сэргээгдэх эрчим хүчний бүсчлэл: Нөөцийн олдоц, зах зээлдээ ойр байрлал, одоо байгаа дэд бүтэц зэрэг хүчин зүйлсийг харгалзан сэргээгдэх эрчим хүчийг хөгжүүлэх оновчтой байршлыг тодорхойлох,
- Сайжруулсан таамаглал ба сүлжээний менежмент: Сэргээгдэх эх үүсвэрүүдийн интеграцчлалыг сайжруулж, сүлжээний тогтвортой байдлыг хангахын тулд цаг агаарын урьдчилсан мэдээ, ухаалаг сүлжээний дэвшилтэт технологийг нэвтрүүлэх,
- Дуудлага худалдааны механизм: Төрөл бүрийн улс орнуудад сэргээгдэх эрчим хүч үйлдвэрлэх зардлыг бууруулах нэг гол арга нь өрсөлдөөнт дуудлага худалдааны механизмд шилжих юм.
Дүгнэлт
АХБ-ны эрчим хүчний бодлого, түүний Монгол дахь хэрэгжилт нь нүүрстөрөгчийн хий багатай, тогтвортой, цэвэр эрчим хүчний ирээдүй рүү шилжихэд дэмжлэг үзүүлэхэд чиглэж байна. АХБ нь дэлхийн хэмжээнд хүлээсэн үүрэг амлалттай уялдуулж, бүс нутгийн хамтын ажиллагааг дэмжин, шинэлэг шийдлүүдийг санаачлан хөгжүүлснээр Монгол Улсад сэргээгдэх эрчим хүчний асар их нөөц бололцоогоо ашиглаж, эрчим хүчний уламжлалт системийнхээ сорилтыг даван туулах боломжийг олгож байна.
Монгол Улс эрчим хүчний салбар олон тооны хүндрэлүүдтэй байгаа энэ үед АХБ-ны санхүүгийн эх үүсвэр, техникийн туршлага, стратегийн түншлэлийг хослуулсан цогц арга барил нь цаашдын тогтвортой замыг нээхэд чухал үүрэг гүйцэтгэнэ гэдгийг АХБ-ны Монгол дахь Суурин төлөөлөгч Шэннон Коулин онцлон хэллээ.
