Эрх зүйн аливаа хэм хэмжээний (хууль, дүрэм, тогтоол, шийдвэр гэх мэт) үндэс нь шударга ёсны зарчим байдаг. Монголын бүх хуулийн эхэнд энэ зарчмын тухай тунхагладаг.
Монголчууд өөрсдөө төмс, хүнсний ногоогоор дотоодын хэрэгцээг хангаж байна гэдэг шударга бөгөөд монгол хүн бүрт ашигтай. Тиймээс л Монголын 16 000 гаруй ногоочин жил бүр хавраас намрыг хүртэл хөдөлмөрлөж, улсынхаа хамгийн том зах зээл болох Улаанбаатарт авчран борлуулдаг.
Гэвч нэгдүгээрт зах зээл өөрөө богино хугацаанд тэр их ногоог шингээх боломжгүй, хоёрдугаарт агуулах сав байхгүй, гуравдугаарт ногоо борлуулах талбай хангалтгүйгээс болж цагдаа, ногоочин хоёрын дунд зөрчил үүсдэг дүр зургийг сүүлийн хэдэн жил бид ажиглаж байна.
Зөвшөөрөлгүй газарт ногоо борлуулах хориотой нь ойлгомжтой. Гэхдээ яагаад зохион байгуулалттайгаар ногоо худалдаалах талбай гаргаад өгчихөж болоогүй юм бэ? Нөгөө хүнсний аюулгүй байдал, үндэсний үйллдвэрлэгчдийг дэмжих тухай сүржин бодлого, хууль, хөтөлбөрүүдийн хэрэгжилт хаана байна вэ? Засгийн газар, нийслэлийн удирдлагууд цар тахалтай байхад энд тэндгүй наадам зохион байгуулаад байгаа мөртөө яагаад ногоочиддоо зориулаад агуулах, талбайн дэд бүтцийг нь шийдээд өгч болдоггүй юм бэ гэдэг асуулт өөрийн эрхгүй гарч ирнэ. Өдийд маш олон ногоочин ногоогоо ачаад Улаанбаатарт ирнэ, ногоо борлуулах талбай хүрэлцэхгүй гэдгийг тэд маш сайн мэдэж байсан. Одоо болж буй үйл явдалд ногоочдыг хөөж буй цагдаа, ногоогоо ачиж ирсэн ногоочдыг, хямдхан үнээр авах гэсэн хэрэглэгчдийн алиныг нь ч буруутгах аргагүй. Харин иргэдээс татвар авч, түүнийхээ оронд үйлчлэх ёстой төр засгийн байгууллагуудад буруу бий.
Холбогдох эрх мэдэлтнүүдийн хүнд суртлаас болж олон ногоочдын хөдөлмөр үнэгүйдэж байгаа. Хадгалах газар байхгүй учир ногоочид ногоогоо аль болох хурдан борлуулахыг хүсдэг бөгөөд энэ нь үнэ унахад хүргэдэг. Сэлэнгэ аймгийн Орхон сумын Шийрийн бригадын ногоочидтой долдугаар сарын 29-нд холбогдоход Улаанбаатарт борлуулалт тааруу, шинэ ургацын нэг шуудай төмс 30 000 болж өмнөх жилээр 10 000 төгрөгөөр хямдраад байгаа тухай ярив. Харин 10-аад хоногийн дараа дахин холбогдоход нэг шуудай төмсний үнэ ердөө 10 мянган төгрөг болж навс унасан байв. Бусад бараа, бүтээгдэхүүний үнэ өсөөд байхад төмсний үнэ л хямдхан байгаа талаар тэд хэлж байлаа.
ХХААХҮ-ийн З.Мэндсайханаас энэ талаар асуухад “Ногооны үнэ унаад байгаа гол шалтгаан бол агуулах. Агуулахын асуудлыг шийдэх тал дээр ажиллаж байгаа” гэсэн хариу өгчээ.
Олон нийтийн сүлжээнд ногоо борлуулах талбайтай холбоотой гомдол маш их гарсны дараа холбогдох албан тушаалтнууд хожимдсон ч гэсэн хөдөлж эхэлжээ. Өнөөдрийн /2021.08.15/ мэдээллээр нийслэлд Улаанбаатар хотын Ерөнхий менежерийн тушаалаар нийслэлийн есөн дүүргийн 24 байршилд төмс, хүнсний ногооны үзэсгэлэн худалдаа зохион байгуулахаар ажиллаж байгаа аж. Үүнээс 15 байршилд ногоочид ногоогоо зарж эхэлсэн талаар нийслэлийн захиргаанаас мэдээлж байна. Хамгийн том талбай болох Баянгол дүүргийн 1000 машины зогсоолын зүүн, баруун талд ногооны үзэсгэлэн, худалдаа зохион байгуулж байгаа бөгөөд “Улаанбаатар төмөр зам” ХНН-ээс тодорхой хариу өгөхгүй байсны улмаас хугацаа алдсан гэдэг тайлбар өгч байна. Нэг ногоочинд 16 ам.метр талбай ногдох бөгөөд нийт 170 орчим ногоочин ногоогоо борлуулах аж.
Гэхдээ Монгол даяар нийт 16 000 ногоочин байгаа учраас дээрх 24 байршил байгаад ч хангалтгүй, Долоон буудал, Барс захын орчим цагдаа, ногоочин хоёрын зөрчилдөөн арилна гэж хэлэхэд төвөгтэй. Асуудлыг нэг мөсөн шийдэх гарц нь ногооны агуулахын дэд бүтэцтэй болох.
