Төрийн худалдан авалт нь улс орон бүрийн эдийн засагт чухал үүрэг гүйцэтгэдэг бөгөөд төрийн байгууллагуудын үйл ажиллагаанд шаардлагатай бараа, үйлчилгээгээр хангаад зогсохгүй үндэсний үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх, эдийн засгийн идэвхжлийг дэмжих нөхцөлийг бүрдүүлдэг.
Төрийн худалдан авах ажиллагааны зарчим
Төрийн худалдан авах ажиллагаа нь төсвийн хөрөнгийг үр ашигтай зарцуулах, үндэсний үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэхэд чиглэсэн хэд хэдэн үндсэн зарчимд суурилсан байх ёстой.
- Ил тод байдал: Худалдан авах ажиллагааны үйл явц олон нийтэд нээлттэй байх ёстой. Энэ нь авлига, шударга бус өрсөлдөөнөөс сэргийлдэг.
- Өрсөлдөөн: Өрсөлдөөнт орчныг бүрдүүлэх нь үнэ буурах, бараа, үйлчилгээний чанарыг сайжруулахад тусалдаг.
- Дотоодын үйлдвэрлэгчдийг дэмжих: Төрийн худалдан авалтад орон нутгийн аж ахуйн нэгжүүдийг оролцуулах хөтөлбөрийг нэвтрүүлснээр мөнгөний урсгал улс орны эдийн засагт шингэнэ.
Төрийн худалдан авах ажиллагааг амжилттай хэрэгжүүлдэг улс орнуудын жишээ
Герман
Германы худалдан авах ажиллагааны систем нь ил тод, үр ашигтай бөгөөд тогтвортой байдал, инновац зэрэг урт хугацааны зорилгод төвлөрдөг. ХБНГУ нь тогтвортой худалдан авалтын үзэл баримтлалыг идэвхтэй сурталчилж, байгаль орчинд ээлтэй бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэдэг, нийгмийн стандартад нийцсэн компаниудыг илүүд үздэг. Германы загварын хамгийн чухал элементүүдийн нэг нь цахим худалдан авах ажиллагааны нэгдсэн систем бөгөөд энэ нь процессыг хялбарчилж, ил тод байдлыг нэмэгдүүлдэг. ХБНГУ-д тендерийн баримт бичгийг өндөр нарийвчлалтайгаар боловсруулдаг. Энэ нь оролцогчдод өөрсдийн чадавхийг үнэн зөв үнэлэх боломжийг олгодог бөгөөд маргаан гарах эрсдэлийг бууруулдаг. Нийлүүлсэн бараа, үйлчилгээний чанарыг худалдан авах ажиллагааны бүх үе шатанд нарийн хянадаг. Түүнчлэн Герман улс ханган нийлүүлэгчидтэй урт хугацааны түншлэл тогтоохыг эрмэлздэг нь зардлыг бууруулж, чанарыг сайжруулдаг.
ХБНГУ-ын туршлагаас харахад төрийн худалдан авах ажиллагааны үр дүнтэй тогтолцоог бий болгохын тулд тодорхой, ил тод хууль эрх зүйн орчин шаардлагатай. Төрийн худалдан авалт нь зөвхөн өнөөгийн хэрэгцээг хангахад чиглэхээс гадна хэтийн зорилгод хүрэхэд чиглэх ёстой. Эцэст нь, худалдан авалтыг амжилттай хэрэгжүүлэхийн тулд худалдан авах ажиллагааны журмыг хариуцдаг ажилтнуудын мэргэшлийг дээшлүүлэх шаардлагатай байна.
Холбооны болон муж улсын түвшинд хатуу зохицуулалттай байдаг төрийн худалдан авах ажиллагааны үр дүнтэй тогтолцооны жишээ бол Герман улс юм. Тус улсад төрийн худалдан авах ажиллагааг амжилттай явуулахад хувь нэмэр оруулах үндсэн талууд:
- Цахим худалдан авалт: Герман улс цахим тендерийн платформыг идэвхтэй ашиглаж, үйл явцыг илүү ил тод, хүртээмжтэй болгож байна.
- “Нийгмийн шалгуур”-ын тогтолцоо: Худалдан авах ажиллагааны журамд зөвхөн үнийг төдийгүй нийгмийн талыг, тухайлбал, хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдэд зориулсан ажлын байр бий болгох зэргийг харгалзан үздэг.
- Жижиг, дунд бизнесийг хөгжүүлэх хөтөлбөр: Орон нутгийн үйлдвэрлэлийг дэмжих зорилгоор Засгийн газрын захиалгаар ЖДҮ эрхлэгчдэд тусгай квот олгодог.
Өмнөд Солонгос
Өмнөд Солонгосын төрийн худалдан авах ажиллагааны тогтолцооны нэг гол онцлог нь төвлөрөл юм. Өмнөд Солонгосын Төрийн худалдан авах ажиллагааны алба (PPS) нь 2002 онд байгуулагдсан бөгөөд төрийн худалдан авалтыг хариуцдаг гол байгууллага. PPS-ийн гол зорилго нь худалдан авалтын нээлттэй, үр ашигтай байдлыг дэмжих нэгдсэн системийг бий болгосон явдал юм.
Өмнөд Солонгос төрийн худалдан авалтад цахим системийг идэвхтэй ашигладаг бөгөөд KONEPS (Солонгосын цахим худалдан авалтын систем) нь дэлхийн хамгийн дэвшилтэт системүүдийн нэг юм. Тендер шалгаруулах, гэрээ байгуулах, хүргэлтийн хяналт, төлбөр зэрэг худалдан авах ажиллагааны бүх үйл явц KONEPS-ээр цахим хэлбэрээр явагддаг. Энэ нь ил тод байдлыг хангаж, авлигын эрсдэлийг бууруулж, худалдан авалтын үр ашгийг дээшлүүлдэг.
- Өмнөд Солонгос төрийн худалдан авах ажиллагааны системээр дамжуулан жижиг, дунд бизнесийг (ЖДҮ) идэвхтэй дэмждэг. Худалдан авах ажиллагаанд оролцогчдын 99.5 орчим хувь нь жижиг, дунд бизнес эрхлэгчдийн төлөөлөл байдаг. Энэ нь ЖДҮ-ийг хөгжүүлэх, шинэ ажлын байр бий болгох, эдийн засгийг бэхжүүлэхэд хувь нэмэр оруулж байна.
- Түүнчлэн Өмнөд Солонгост төрийн худалдан авалт зохион байгуулахдаа, ханган нийлүүлэгчийг сонгохдоо байгаль орчин, нийгмийн хүчин зүйлийг харгалзан үздэг. Энэ нь байгаль орчинд ээлтэй технологийг хөгжүүлэх, нийгмийн хариуцлагатай төслүүдийг хэрэгжүүлэх хөшүүрэг болдог.
- Мөн төрийн худалдан авалтад инноваци, технологийн дэвшлийг чухалчилдаг. Төрийн байгууллагууд шинэ технологи, шинэлэг шийдлүүдийг идэвхтэй нэвтрүүлж байгаа нь эдийн засгийн үр ашиг, өрсөлдөх чадварыг дээшлүүлэхэд тусалдаг.
Өмнөд Солонгосын туршлага нь худалдан авах ажиллагааны тогтолцоогоо сайжруулахыг эрмэлзэж буй бусад оронд дараах байдлаар сургамжтай:
- Төвлөрсөн байдал: Төрийн худалдан авах ажиллагааны нэгдсэн тогтолцоог бий болгосноор ил тод байдал, үр ашгийг нэмэгдүүлсэн.
- Цахим шийдэл: Худалдан авах ажиллагааны цахим системийг нэвтрүүлснээр авлигын эрсдэлийг бууруулж, ил тод байдлыг хангадаг.
- ЖДҮ-ийг дэмжих: Жижиг дунд бизнесийг төрийн худалдан авалтаар дэмжсэнээр эдийн засгийн хөгжил, ажлын байр бий болгоход хувь нэмэр оруулдаг.
- Нийгмийн хариуцлага: Худалдан авах ажиллагаанд байгаль орчин, нийгмийн хүчин зүйлсийг харгалзан үзэх нь тогтвортой хөгжилд хөтөлдөг.
- Инновац: Шинэ технологи, шинэлэг шийдлийг нэвтрүүлэх нь эдийн засгийн үр ашиг, өрсөлдөх чадварыг нэмэгдүүлдэг.
Норвеги
Норвеги улс төрийн худалдан авалтын тогтвортой байдлыг хангах арга барилаараа алдартай.
- Худалдан авалт нь байгаль орчинд нөлөөлөх шалгууруудыг харгалзан үздэг бөгөөд энэ нь ногоон эдийн засгийг хөгжүүлэх суурь болж байна.
- Норвеги улс худалдан авалтын үйл явцын хэлэлцүүлэг, үнэлгээнд иргэдийг идэвхтэй оролцуулж байгаа нь төрийн байгууллагуудад итгэх итгэлийг нэмэгдүүлдэг.
- Дотоодын компаниудыг дэмжихэд чиглэсэн хөтөлбөрүүд нь улс орны эдийн засгийн бааз суурийг бэхжүүлэхэд тусалдаг.
Канад
Канад улс үндэсний эдийн засгийг дэмжих төрийн худалдан авах ажиллагааны үр дүнтэй тогтолцоог бий болгож чадсан.
- Канад улсад жижиг, дунд бизнес эрхлэгчид төрийн тендерт томоохон тоглогчидтой адил тэгш эрхтэй оролцох боломжийг олгодог янз бүрийн хөтөлбөрүүд хэрэгждэг.
- Төрийн худалдан авах ажиллагааны талаарх бүх мэдээлэл иргэдэд нээлттэй байгаа нь төрийн байгууллагуудад итгэх итгэлийг нэмэгдүүлэхэд тусалдаг.
- Канад улс шинэ технологи, санааг сурталчлахад тусалдаг инновацид суурилсан худалдан авалтын практикийг хэрэгжүүлсэн.
Засгийн газрын үр дүнтэй худалдан авалтын эдийн засагт үзүүлэх нөлөө
Төрийн худалдан авах ажиллагааны үр дүнтэй механизм нь улс орнуудын эдийн засагт хэд хэдэн үндсэн чиглэлээр эерэг нөлөө үзүүлдэг.
- Орон нутгийн үйлдвэрлэгч, бизнесийг дэмжих нь шинэ ажлын байр бий болгож, амьдралын чанарыг сайжруулахад тусалдаг.
- Төсвийн хөрөнгийг төрийн худалдан авалтад үр ашигтай зарцуулснаар дэд бүтцийг хөгжүүлж, үзүүлж буй үйлчилгээний чанарыг сайжруулах боломжтой.
- Гарааны бизнес болон жижиг бизнес эрхлэгчдийг төрийн томоохон худалдан авалтад оролцуулах нь шинэ технологи, шинэ санаа нэвтрүүлэхэд тусалдаг.
Бэрхшээл, сорилтууд
Амжилттай жишээнүүд байгаа хэдий ч олон улс орон төрийн худалдан авалтын салбарт зарим саад бэрхшээлтэй тулгарсаар байна.
- Хууль бус үйлдэл, ил тод бус байдал нь үйл явцын үр ашгийг алдагдуулдаг.
- Орон нутгийн компаниуд заримдаа тендерт оролцоход захиргааны саад тотгор, хүнд сурталтай тулгардаг.
- Зарим тохиолдолд төрийн албан хаагчдын мэргэшил хангалтгүй байгаа нь худалдан авах ажиллагааны журмыг хэрэгжүүлэхэд хүндрэл учруулдаг.
Төрийн худалдан авах ажиллагааг сайжруулах зөвлөмж
Төрийн худалдан авах ажиллагааны үр ашгийг нэмэгдүүлэх, үндэсний эдийн засгийн хөгжлийг дэмжихэд дараах зүйлсийг анхаарах хэрэгтэйг мэргэжилтнүүд зөвлөж байна:
- Төрийн болон орон нутгийн өмчийн хөрөнгөөр бараа, ажил үйлчилгээ худалдан авах ажиллагаанд оролцож буй ажилтнуудыг орчин үеийн арга, технологид сургах.
- Үндэсний хэмжээнд үндэсний үйлдвэрлэгчдийг дэмжих, тогтвортой хөгжлийг хангахад чиглэсэн тодорхой стратеги боловсруулах.
- Мэдээллийн ил тод, хүртээмжтэй байдлыг хангахын тулд цахим системд шилжих.
