Улсын төсөв дэх татварын орлого урьд хожид байгаагүйгээр өссөн ч, бизнесүүд хоног хугацаа өнгөрөх тусам эргэлтийн хөрөнгөний гачигдалд орж, татварын өрөндөө “дүлийрч” амьсгалах хүчилтөрөгч нь улам багасаж, энэ хооронд банкны зээлийн хүү, урсгал зардал нь яг л тоолуурын заалт шиг гүйсээр байна.
2022 оны есдүгээр сарын байдлаар 27 300 гаруй татвар төлөгчийг татварын хяналт шалгалтад хамруулснаас 23200 гаруй буюу 83 хувьд нь акт тогтоогдсон. Ингэснээр нийт 34,7 их наяд төгрөгийн татварын зөрчилд нь 2,5 их наяд төгрөгийн нөхөн татвар ногдуулжээ. Байдал энэ хэвээр үргэлжилбэл чөтгөрийн тойрог улам чангарсаар байх нь. Шинэ оны босгон дээр Ерөнхий сайд татварын багц хуулийг шинэчлэх талаар үг унагасны дагуу хуулийн төслийн ажил эхэлсэн. Гэвч татварын асуудал ухаад баршгүй их.
Нэгт
- Татварын алба процессоо хялбар, ойлгомжтой болгож, өөрсдөө түүнийг хэрэгжүүлэх чадамжтай болоогүй тохиолдолд маш сайн хууль гарсан ч автоматаар өргөс авсан юм шиг асуудал шийдэгдэхгүй.
Хоёрт
- Өнөөгийн НӨАТ-ын тогтолцоо нь ААН-үүдийг аргагүйн эрхэнд татварын өрөнд унах, зарим хэсэг нь орлогоо нууж далд эдийн засгийн хэлбэрт шилжихэд түлхэж байна.
Гуравт
- Зарим нөхцөлд эрсдэлтэй татвар төлөгч болох нөхцөл рүү татварын хууль тогтоомж өөрөө түлхээд байна. Тодруулбал, зарим бизнес олон тохиолдолд мэдэхгүйгээсээ болж татварын зардлаа хэмнэхийн тулд анхнаасаа гааль дээр НӨАТ төлж татварын харилцаанд ороогүй, ороогүй учраас баримт шивдэггүй газраас худалдан авалт хийсэн үедээ түүнийгээ зардал болгож бүртгэх үүднээс баримт зарах, хий бичилт хийх тохиолдол нийтлэг. Гэвч ийм сонголтын үр дагавар 1-2 жилийн дараа илэрдэг. Тодруулбал, хий бичилт хийдэг компанитай хамтарч баримт авснаар Татварын алба танайхыг эрсдэлтэй татвар төлөгч гэж үздэг болно. Учир нь хий бичилт хийдэг тэр компанийг холбогдох төрийн байгууллагууд шалгаад эхэлчихсэн, акт тавьчихсан байх магадлал өндөр.
Өнөөдөр манай татварын тогтолцоонд нийт 200 гаруй хөнгөлөлт, чөлөөлөлт байгаагаас 49 нь зөвхөн НӨАТ-тай холбоотой. Энэхүү 200 гаруй хөнгөлөлт, чөлөөлөлтөөс үүдэлтэй бэрхшээл геометр прогрессоор өсөх эрсдэлтэй бөгөөд бизнесийн бодит амьдрал дунд ороод ирэхээр эдгээр чөлөөлөлт, хөнгөлөлтийг эдлэхийн тулд “дээс томж найзыгаа аврахтай адил” процессыг дамжих шаардлагатай болж буй олон жишээг харж болно. Татварын асуудлаар үгээ хэлэх бизнес эрхлэгчдийн тоо нэмэгдсээр байгаа ч бодлого хэрэгжилт дээрээ шийдэлгүй, улам чангарах юм бол Монголын бизнесийн орчинд утаа улам өтгөрөх нь гарцаагүй. Энэ мэт тулгамдсан асуудлуудыг Business.mn подкастын FinTalk цувралын 306 дугаар–т татварын мэргэшсэн зөвлөхүүд дэлгэрэнгүй хөндсөн байна. Уншигч та подкастыг ЭНД дарж үзээрэй.
