Монгол Улсын Хөдөлмөрийн тухай хууль 1999 оноос хэрэгжиж эхэлсэн бөгөөд өнгөрсөн оны 7-р сард шинэчлэн батлагдаж улмаар энэ оноос эхлэн хүчин төгөлдөр мөрдөгдөж эхэлсэн. Энэхүү шинэчилсэн хуульд олон нэмэлт, өөрчлөлт оруулснаас цалин хөлстэй холбоотой ямар өөрчлөлт оруулсан болохыг тодотгон хүргэе.
Монгол Улсын Хөдөлмөрийн тухай хуульд хөдөлмөрийн гэрээнд цалин хөлс, албан тушаалын нэр, чиг үүрэг, ажиллах газрын байршил, хөдөлмөрийн нөхцөл гэх дөрвөн гол нөхцөлийг тусгаснаар тухайн хөдөлмөрийн гэрээ хүчин төгөлдөр болно хэмээн заасан байдаг. Судалгааны дүнгээс харахад ажилтан халагдах өргөдлөө өөрийн хүсэлтээр өгч буй хамгийн гол шалтгаан бол цалин хөлс, албан тушаалын тодорхой бус байдлаас үүдэлтэй байдаг. Иймээс хэзээ цалин нэмэгдэх, албан тушаал ахих талаар хөдөлмөрийн гэрээндээ тодорхой тусгаж өгөх нь тогтвортой ажиллах нэг гол хөшүүрэг болдог.
Цалин хөлс гэдэг бол хувь хүний өөрийн хөдөлмөр, ур чадвар, ухаанаа үнэлүүлж буй нэг хэлбэр бөгөөд байгууллага ажилтныг татаж буй хүний нөөцийн нэг систем гэж ойлгож болно. “Цалинг мөнгөн хэлбэрээр олгоно” гэх заалтыг өөрчилж шинэчилсэн хуулийн дагуу бартерийг цалинд тооцохыг зөвшөөрсөн. Мөн өмнөх хуулийн дагуу бол цалинг үндсэн цалин, нэмэгдэл, нэмэгдэл хөлс, шагнал урамшуулал гэх дөрвөн хэсэг бүрдүүлж байсан. Харин шинэчлэгдэн батлагдсан хуульд энэхүү дөрвөн зүйл дээр “Ээлжийн амралтын цалин”-г нэмж оруулснаар цалин таван зүйлээс бүрддэг болж байгаа юм. Мөн цалин гэдэгт үндсэн цалинг л бичдэг байсан бол шинэ хуульд “цалин хөлс” хэмээн тусгаснаар үндсэн цалингаас гадна бусад бүхий л нэмэгдлийг олгосноо оруулж бичих шаардлагатай болсон. Шинэ хуульд оруулсан цалин хөлстэй холбоотой анхаарал татсан өөрчлөлтийг танилцуулъя.
- Ээлжийн амралтын цалин. Өмнө нь ээлжийн амралтын олговор хэмээн нэрлэж байсан бол одоо зайлшгүй өгөх цалин болсон.
- “Цалин хөлсийг сард хоёр удаа олгоно” хэмээн заасан. Өмнө нь нэг удаа олгоно гэж байсан бол одоо хамгийн цөөндөө хоёр удаа олгох болж байна.
- Цалин хөлсний талаар дэлгэрэнгүй мэдээллийг ажилтанд заавал өгөхийг ажил олгогчдод үүрэг болгосон. Ингэснээр ажилтны хүсэлтээр бус, хүлээсэн үүргийнхээ дагуу мэдээлэл олгодог болж байгаа юм.
- Нэмэгдэл, нэмэгдэл хөлсний талаар өөрчлөлт бага оруулсан бөгөөд үүнийг байгууллага дотоод журмын дагуу зохицуулна.
- Ээлжийн амралтын цалинд оруулсан өөрчлөлт. Өмнөх хуулийн хүрээнд шинэ ажилтан хэдий хугацааны дараа ээлжийн амралтаа авахыг байгууллагын дотоод журмын дагуу зохицуулж ирсэн бол шинэчилсэн хуулиар ээлжийн амралтын цалинг ажилд орсноос хойш зургаан сарын дараа авах эрх үүсдэг болсон.
Үүнээс гадна байгууллага ажилтандаа цалинг нь олгож амралтын үеэр ажиллуулах тохиолдол олон гардаг. Шинэчилсэн хуулийн хүрээнд хэрэв энэ тохиолдолд ажилтан танд ажил олгогчийн зүгээс амралтын нэмэгдэл болгон цалинг 1.5 дахин нэмж олгох өөрчлөлт оруулсан байна. Мөн та ээлжийн амралтаа хэсэгчлэн авсан тохиолдолд аль нэг амралт нь ажлын 10 хоногоос доошгүй байхыг уг хуульд тусгаж өгчээ.
