📊 Бизнесийн цаг агаар
“Алт, нүүрс, төсөв – Эдийн засгийн сорилт ба боломж” 💰📉
Монголын эдийн засаг 2025 оны эхний хагаст тодорхой сорилтуудтай нүүр тулж байна. Гадаад орчны тодорхой бус байдал, түүхий эдийн үнийн савлагаа, төсвийн тасалдал зэрэг нь уул уурхайн экспортоос ихээхэн хамааралтай манай улсын эдийн засагт шууд нөлөөлж байна.
🛢 Нүүрсний үнийн уналт, төсвийн алдагдал
Нүүрсний экспортын хэмжээ өнгөрсөн оны мөн үеийн түвшинд хадгалагдсан ч үнэ 44% унасан нь төсвийн орлого 2.3 их наяд төгрөгөөр тасалдахад хүргэж болзошгүй байна. 2025 оны эхний дөрвөн сарын байдлаар төсвийн орлого аль хэдийнэ 800 гаруй тэрбум төгрөгөөр тасарчээ. Түүнчлэн газрын тос, төмрийн хүдэр, ноос, мах зэрэг экспортын бараануудын орлого буурсан нь валютын орлого буурахад голлон нөлөөлсөн байна.
💰 Алтны үнэ өссөн боломжийг ашиглах цаг
Харин эсрэгээрээ дэлхийн зах зээл дээр алтны үнэ түүхэн дээд хэмжээнд хүрч буй нь манай эдийн засагт эерэг гарц болох хандлагатай байна. Нэг кг алт 380 сая төгрөгт хүрээд буй энэ үед Монгол Улс алтны олборлолтоо нэмэгдүүлж, гадаад валютын нөөцөө зузаатгах бодлогыг эрчимжүүлж байна. “Алт-3” хөтөлбөрийн хүрээнд шороон болон үндсэн ордуудыг эдийн засгийн эргэлтэд оруулах алхмууд хийгдэж буй. Жилд 20 тонн орчим алт экспортлох нь Монголбанканд ойролцоогоор 900 сая ам.долларын валютын орлого бүрдүүлдэг тул энэ нь валютын ханш, төсвийн тэнцвэрт байдалд эерэг нөлөө үзүүлнэ гэж үзэж байна.
Өөрөөр хэлбэл, алтны олборлолт, экспортын орлого, төсвийн нөхцөл байдал нь бүгд үндэсний эдийн засгийн “цаг агаар”-т тэнгэр жаахан эвгүй байгааг илтгэж байна. Валютын ханшийн хэлбэлзэл, татварын орчны өөрчлөлт, төрийн худалдан авалт зэрэг нь ч өөр өөрийн нөлөөтэй. Тиймээс эдгээр мэдээллийг анхаарч, ирэх саруудад бизнесийнхэн төлөвлөлт, төсөвлөлтөө илүү болгоомжтой хийх шаардлага тулгарч байна.
📌 Товчхондоо эдийн засгийн энэ “хуурай улиралд” мэдээлэлтэй, ухаалаг, төлөвлөгөөтэй байх нь хамгийн том давуу тал болно.
📢 Шинэ хуулиудын чимээ айсуй
Жижиг, дунд бизнес эрхлэгчдэд тулгардаг эрх зүйн тодорхойгүй байдал, гэрээний маргаан, санхүүгийн хүндрэл зэрэг асуудлыг шийдвэрлэх зорилгоор Монгол Улсын Засгийн газар Арилжааны тухай болон Төлбөрийн чадваргүйдлийн тухай хуулийн төслүүдийг боловсруулан УИХ-д өргөн мэдүүлжээ.
📘 Арилжааны тухай хуулийн төсөл нь дараах асуудлуудыг шийдвэрлэхэд чиглэж байна:
- Бизнесийн гэрээний эрх зүйн орчныг тодорхой болгох: Гэрээний төрлүүдийг (санхүүгийн түрээс, франчайз, комисс гэх мэт) хуульчилж, гэрээний хэрэгжилтэд итгэх итгэлийг нэмэгдүүлэх.
- Маргааныг шуурхай шийдвэрлэх: Арилжааны маргааныг түргэн шуурхай шийдвэрлэх механизмыг бий болгох.
- Бизнесийн ёс зүй, хариуцлагыг төлөвшүүлэх: Бизнес эрхлэгчдийн ёс зүй, хариуцлагыг дээшлүүлэх зохицуулалтуудыг тусгах.
📕 Төлбөрийн чадваргүйдлийн тухай хуулийн төсөл нь дараах зүйлсэд төвлөрч байна:
- Санхүүгийн хүндрэлд орсон бизнесүүдийг дахин зохион байгуулах: Төлбөрийн чадваргүй болсон аж ахуйн нэгжүүдийг дахин зохион байгуулж, үйл ажиллагааг нь сэргээх боломжийг бүрдүүлэх.
- Өр төлбөрийн дарамтаас гарах боломжийг нэмэгдүүлэх: Өр төлбөрийн дарамтад орсон бизнесүүдэд өрийг дахин төлөвлөх, хуваарилах боломжийг олгох.
- Эдийн засгийн тогтвортой байдлыг хангах: Дампуурлын үйл явцыг ил тод, шударга зохицуулснаар эдийн засгийн тогтвортой байдлыг хангах.
Эх сурвалж: Business.mn
🎯Старт Апуудад зориулсан зөвлөмж
🚀 Жижиг бизнест бүтээмж сайжруулах аргууд
Монголын хөдөлмөрийн бүтээмж бүс нутгийн дунджаас харьцангуй доогуур байна. Бид хятад ажилтнаас дунджаар хоёр дахин бага, дэлхийн дунджаас гурав дахин бага, солонгос ажилтнаас бүр 5.4 дахин бага бүтээмжтэй байна. Энэ нь манай старт апууд илүү бага нөөцөөр илүү их үр дүн гаргах шаардлагатай байгааг сануулж байна. 🤔
Тэгвэл бүтээмжээ хэрхэн сайжруулах вэ?
⚙️ Процессоо цэгцэл
Гарааны бизнесийн хувьд эхний ээлжинд өндөр зардалгүйгээр дотоод үйл ажиллагаагаа оновчтой болгох хэрэгтэй. Байгууллагын өдөр тутмын ажиллагааг дахин хянаж, давтагддаг, үр ашиг багатай үйлдлүүдийг оношилж арилгах нь бүтээмжийг нэмэгдүүлнэ. 🛠️ Lean management аргачлал, автоматжуулалтын энгийн шийдлүүдийг ашигласнаар нэгж ажилтнаас гарах үр дүнг эрс нэмэгдүүлэх боломжтой. Жишээлбэл, НӨАТ шивэх, нэхэмжлэл илгээх зэрэг энгийн санхүүгийн ажлуудыг 🤖 RPA технологиор гүйцэтгэх нь олон старт апын цаг хугацаа, нөөцийг хэмнэж чадна.
👥 Хүнээ хөгжүүл
Чадварлаг ажилтан байгууллагын хамгийн том хөрөнгө юм. 💡 Ажилтнуудыг ажлын байран дээр нь сургаж, гүйцэтгэлийг нь үнэлэн, зохих урамшуулал олгох нь бүтээмжийг тогтвортой өсгөх үндэс болно. Нэг ижил ажлыг 10 минутад хийж гүйцэтгэдэг хүн, тэрхүү ажлыг 30 минут зарцуулж хийдэг хүн хоёрын хоорондын ялгаа байгууллагын нийт үр ашигт өндөр нөлөөтэй. 🎯 Иймээс хүний нөөцийн хөгжүүлэлт бол гарцаагүй чухал чиглэл юм.
💻 Технологийг ухаалгаар ашигла
Шинэ технологи, автоматжуулалт нь бүтээмжийг огцом өсгөдөг ч зөвхөн техник нэвтрүүлснээр хангалтгүй. 🔍 Хөрөнгө оруулалтын үр дүнг хангахын тулд бүх процесс хоорондоо уялдаатай, системтэй байх ёстой. Жишээ нь, зөвхөн үйлдвэрийн машиныг шинэчилснээр бус, түүнд холбогдох агуулах 🏭, савлагаа 📦, борлуулалтын систем ч давхар сайжрах шаардлагатай. Иймд технологийн шийдлүүдийг нэвтрүүлэхдээ нийт бүтээмжид үзүүлэх нөлөөллийг бүхэлд нь тооцоолох нь чухал юм.
Эх сурвалж: Business.mn
🌱Өсөлтийн түүх🌱
Бизнес эрхлэгчид 100 сая хүртэлх төгрөгийн бизнесийн зээлийг цахимаар авах боломжтой
Жижиг, дунд бизнес (ЖДБ) болон хөдөө аж ахуй (ХАА) бол Монгол Улсын эдийн засгийн суурь багана төдийгүй орон нутгийн хөгжил, ажлын байрны бүтэц, иргэдийн амьжиргаанд шууд нөлөө үзүүлэхүйц чухал салбарууд билээ. Тиймээс энэ салбарт тууштай хөрөнгө оруулалт хийх, санхүүгийн хүртээмжийг нэмэгдүүлэх нь зөвхөн эдийн засгийн өсөлт төдийгүй нийгмийн тэнцвэрт хөгжлийг хангах чухал хүчин зүйл юм.
Сүүлийн жилүүдэд банк, санхүүгийн байгууллагууд энэ чиглэлийн бизнес эрхлэгчдийг дэмжих зорилгоор төрөл бүрийн зээл, санхүүжилтийн бүтээгдэхүүн, зөвлөх үйлчилгээ, хамтын ажиллагааны кластер суурьтай шинэ аргачлалуудыг нэвтрүүлж эхэлсэн. Тэгвэл ХААН Банк ЖДБ, ХАА-н салбарыг дэмжих, бизнесийг өсгөх чиглэлд ямар бодлого, хөтөлбөр санаачлан хэрэгжүүлж буй талаар тус банкны Жижиг дунд бизнесийн банк хариуцсан дэд захирал Ж.Товуудоржтой ийн ярилцлаа.🌱
📅Хэзээ, Хаана, Юу?
Өсөлтийг хамтдаа бүтээхээр цугларлаа
Жижиг, дунд бизнес эрхлэгчдийн чадавхыг нэмэгдүүлэх, санхүүгийн боломжийг танилцуулах зорилготой “Өсөлтийг хамтдаа бүтээе” арга хэмжээг ХААН Банк энэ сарын 22-нд зохион байгууллаа. 100 гаруй бизнес эрхлэгч оролцсон уг уулзалтаар зээл, зөвлөх үйлчилгээ, сургалт, цахим шийдлүүдийг танилцуулж, харилцагчдадаа өсөлтийн гарцыг санал болгов.
🧾 ХААН Банкнаас санал болгодог факторингийн үйлчилгээ нь богино эргэлтийн хөрөнгийн хэрэгцээг шийдэх оновчтой арга гэдгийг уул уурхайн ханган нийлүүлэгч “Повер ойл” ХХК-ийн Гүйцэтгэх захирал Х.Гантуул онцолж, “Шуурхай, уян хатан санхүүжилт нь өдөр тутмын үйл ажиллагаанд хэрэгцээтэй дэмжлэг болдог” хэмээн ярив.
📚 Харин “Ийстэрн нүүдэл” ХХК-ийн захирал М.Мөнхзул “Бизнесийн шийдвэрээ сэтгэлийн хөөрлөөр биш, судалгаа, баримтад тулгуурлан гаргах чадвартай болсон” гэж ХААН Банкны Жижиг дунд бизнесийн академийн сургалтын үр нөлөөг онцоллоо.
🎯 Бизнес эрхлэгчдэд мэдлэг мэдээлэл өгснөөс гадна бизнесийн хүрээллээ тэлж, өөр хоорондоо туршлагаа солилцсон үр дүнтэй уулзалт болов.
☘Өсөлтөд хөтөлье
🌺 “Women in Business” арга хэмжээ – Хэрэглэгч төвт сэтгэлгээ
ХААН Банкнаас гурав дахь жилдээ зохион байгуулсан “Women in Business” арга хэмжээ эмэгтэй бизнес эрхлэгчдэд зориулсан сургалт, нэтворкинг, зөвлөмжөөр баялаг болж өндөрлөлөө👩💼💬
Улаанбаатар хот болон 21 аймгаас 150 орчим бизнес эрхлэгч оролцож, гадаад болон дотоодын экспертүүдээс хэрэглэгч төвт сэтгэлгээний стратеги болон бусад сонирхолтой илтгэлүүдээр мэдлэг мэдээлэл өгсөн нь онцлог байв. 🧠✨
ХААН Банкнаас эмэгтэйчүүдэд зориулан хэрэгжүүлдэг бодлого, сургалт хөтөлбөр, арга хэмжээнүүд нь зөвхөн санхүүгийн дэмжлэгээр тогтохгүй бизнесийн бодит хэрэгцээнд нийцсэн зөвлөмж, мэдлэг, сургалт хөгжил, харилцан ойлголцлыг өгч, энэ нь урт хугацааны бизнесийн амжилтын үндэс болдог гэдгийг оролцогчид онцолж байлаа. 📊🤝
🎧Харилцагчийн туршлагаар тэргүүлэгчид шилдэг туршлагаа хуваалцлаа
ХААН Банкнаас харилцагчийн үйлчилгээндээ нэвтрүүлж буй шинэ дэвшилтэт үйлчилгээ, харилцагчийн туршлагын чиглэлээрх ололт амжилт, туршлагаа хуваалцахаар “Customer Experience Conference” арга хэмжээг амжилттай зохион байгууллаа. Уг арга хэмжээнд харилцагчийн туршлагаар тэргүүлэгч Япон улсын FOXeey Consulting, Юнител групп, Мобиком ХХК, “Чимэгэ системс” ХХК, Xac банк, Цахим хөгжлийн бодлогын хэрэгжилтийг зохицуулах газар, GS25, “Контент маркетинг” ХХК зэрэг байгууллагын төлөөллийг урьж, оролцуулан сонирхолтой илтгэл, хэлэлцүүлэг өрнүүллээ.
Энэхүү арга хэмжээний хүрээнд зочин байгууллагууд өөрсдийн харилцагчийн үйлчилгээний процессоо AI, автоматжуулалт ашиглан хэрхэн хялбарчилж буй талаар санал бодлоо солилцсон бол ХААН Банк 2024 онд нэвтрүүлсэн Generative AI chatbot буюу хиймэл оюунд суурилсан Монголын анхны Дижи чатботынхоо тусламжтайгаар харилцагчдаас хандсан нийт чатын 85 орчим хувийг Дижи чатботоос, үлдсэн 15 хувьд ажилтантай холбогдох байдлаар мэдээлэл өгч буй тэргүүн туршлагаа хуваалцлаа.
🔔Та мэдэх үү?
Тендерийн хуулийг хэрхэн шинэчлэх вэ?
Төрийн худалдан авалтын тогтолцоог дахин шинэчлэхээр хуулийн төслийн ажлын хэсгүүд ажилласаар, хуралдсаар, хэлэлцсээр байна. Төрийн худалдан авах ажиллагааны газрын даргын мэдээллээр төлөвлөж буй шинэчлэлийн хүрээнд жижиг, дунд бизнес эрхлэгчдийн оролцоог нэмэгдүүлэх, шударга, өрсөлдөөнтэй худалдан авалт бий болгох зорилготой дараах зүйлс багтаж байна.
📌 Тендерийн баталгааны дарамт өндөр. Оролцогчид 20–30 мянган төгрөгийн банкны шимтгэл төлж, баталгааны мөнгөө байршуулдаг. 2024 оны байдлаар нийт 287.3 тэрбум төгрөг баталгаанд “түгжигдэж”, зөвхөн шимтгэлд 9.4 тэрбум төгрөг зарцуулжээ.
📌 Оролцогчдын дунд өрсөлдөөн байхгүй. Жил бүр зарлагдаж буй тендерийн тоо нэмэгдэж байгаа ч нэг тендерт оролцогчдын тоо 1.39 байна. Өндөр шаардлага, тодорхой бус шалгуураас болж жижиг аж ахуйн нэгжүүд тэр болгон оролцож чаддаггүй.
Тэгвэл үүнийг хэрхэн шинэчлэх гэж байна вэ?
✅ 10 тэрбумаас доош өртөгтэй тендерт баталгаа шаардахгүй. Энэ нь нийт тендерийн 99.6 хувийг хамарна. Оролцогч компаниуд банкны баталгаа гаргах шаардлагагүй болсноор 9.4 тэрбум төгрөгийн хэмнэлт бий болно.
✅ Хэт өндөр шалгуурыг хасна. Жишээ нь: Барилгын ажилд оролцохын тулд бүх машин механизм өөрийн өмч байх шаардлага тавьдаг байсныг цуцлах санал тусгагджээ. Мөн гэрээтэй хамааралгүй, давсан шаардлагуудыг авч хаяж, оролцогчдын хүрээг тэлнэ.
✅ Нийгмийн даатгал, татварын өртэй ААН–үүдийг шууд хасахгүй. Хугацаа хэтэрсэн өртэй бол тодорхой нөхцөлөөр оролцох боломжтой.
✅ Шинэ зарчмаар баталгаажуулалт хийнэ. Оролцогч компанийн хариуцлагын мэдэгдэл, зөрчил гаргасан түүхийг хянаж оролцох эрх олгох замаар баталгааг орлоно.
Ингэж шинэчилбэл тендерт оролцох босго намсана, шимтгэл, зардал хэмнэнэ, шударга өрсөлдөөн бий болно, бизнесийн шинэ боломжууд нээгдэнэ гэж хууль боловсруулагчид үзэж байна.
Эх сурвалж: Төрийн худалдан авах ажиллагааны газар
Бизнесийн эргэн тойронд цахим товхимолд бүртгүүлэхийг хүсвэл ЭНД дарна уу
Тус цахим товхимлыг ХААН Банкнаас Business.MN-тэй хамтран хүргэв.
Хаяг: ХААН Банк цамхаг, Чингисийн өргөн чөлөө-6, Стадион Оргил-1, Хан-Уул дүүрэг, Улаанбаатар 17010, Монгол Улс
с
