❓ Хувьцаа эзэмшигчийн гэрээ гэж юу вэ?
Энэ нь компанийн хувьцаа эзэмшигчдийн хооронд байгуулдаг, компанийн удирдлага, өмчлөл, ашгийн хуваарилалт, шийдвэр гаргалттай холбоотой эрх, үүргийг тодорхойлсон эрх зүйн баримт бичиг юм. Өөрөөр хэлбэл, компанийн дүрэмд нарийвчлан тусгагдаагүй “дотоод тоглоомын дүрмийг” хувьцаа эзэмшигчид өөрсдөө тохиролцож баталгаажуулсан хэлбэр гэж ойлгож болно.
❓ Яагаад ийм гэрээ хийх хэрэгтэй вэ?
- Хувьцаа эзэмшигч бүрийн эрх, үүргийг тодорхой болгоно.
- Удирдлагын шийдвэр гаргалтыг ойлгомжтой болгож, будлианаас сэргийлнэ.
- Ашиг, ногдол ашгийн хуваарилалтыг урьдчилан тохирно.
- Хувьцаа шилжүүлэх, зарах, өвлүүлэхтэй холбоотой нөхцлийг тодорхой болгоно.
- Ирээдүйд үүсч болох маргааныг хурдан, шударга шийдвэрлэх боломж бүрдүүлнэ.
❓ Монголын нөхцөлд ямар ач холбогдолтой вэ?
Компанийн тухай хуулиар ерөнхий зохицуулалтыг өгдөг ч жижиг, дунд бизнесийн хувьд нарийн зүйлс тодорхой бус байдаг. Жишээ нь: хөрөнгө оруулагчийн эрхийг хамгаалах, удирдлагад оролцох нөхцөл, санхүүгийн мэдээлэлд тогтмол хандах эрх зэрэг асуудлыг гэрээгээр тусгайлан зохицуулснаар илүү тогтвортой хамтын ажиллагаа үүсдэг.
❓ Хувьцаа эзэмшигчийн гэрээнд ямар зайлшгүй заалтууд орох ёстой вэ?
- Хувьцаа эзэмшигчдийн нэр, эзэмшлийн хувь.
- Удирдлагын бүтэц, шийдвэр гаргах журам.
- Ашгийн хуваарилалт, ногдол ашгийн бодлого.
- Хувьцаа шилжүүлэх журам, давуу эрх.
- Tag-along, Drag-along эрхүүд.
- Хөрөнгө оруулагчийн эрхийг хамгаалах зохицуулалт.
- Шинэ хөрөнгө оруулагч нэвтрүүлэх журам.
- Хувьцаа эзэмшигчийн үүрэг, хязгаарлалт.
- Маргаан шийдвэрлэх механизм.
- Гэрээний хүчинтэй хугацаа, хувьцаа эзэмшигч гарах нөхцөл гэх мэт.
❓ Жижиг, дунд бизнесийн хувьд юунд илүү анхаарах хэрэгтэй вэ?
- Ашгийн хуваарилалт ба хөрөнгө оруулалтыг дахин ашиглах зарчим.
- Удирдлагад оролцох эрх (хэн ТУЗ-д суух, гүйцэтгэх захирлыг томилох журам).
- Хувьцаа шилжүүлэх нөхцөл (хувьцаагаа зарахдаа эхлээд одоо байгаа хувьцаа эзэмшигчдэд санал болгох).
- Маргаан гарсан тохиолдолд аль аргаар (зуучлал, арбитр, шүүх) шийдвэрлэхийг урьдчилан тохирох.
❓ Дүгнэвэл…
Хувьцаа эзэмшигчийн гэрээ нь бизнесийн хамтын ажиллагааны итгэлцэл, тогтвортой байдлын баталгаа юм. Гэрээгүйгээр хамтран ажиллах нь богино хугацаанд боломжтой мэт боловч урт хугацаанд маргаан, үл ойлголцол үүсэх эрсдэлийг нэмэгдүүлдэг.
📚 Ашигласан эх сурвалжууд (APA хэв маяг)
Монгол Улсын Их Хурал. (2011, шинэчилсэн найруулга). Компанийн тухай хууль. Хууль зүйн мэдээллийн сан. https://legalinfo.mn
Practical Law. (2023). Shareholders’ agreements: Overview. Thomson Reuters. Retrieved from https://uk.practicallaw.thomsonreuters.com
Investopedia. (n.d.). Shareholders’ agreement. In Investopedia dictionary. Retrieved September 5, 2025, from https://www.investopedia.com/terms/s/shareholders-agreement.asp
Lexology. (2022). Key clauses in shareholders’ agreements. Retrieved from https://www.lexology.com
Business.mn. (2024). Жижиг, дунд бизнесийн хувьцаа эзэмшигчдийн харилцааны кейс судалгаа. Business.mn сэтгүүл.
