Инновац бол өсөлтийн гол хөдөлгүүр

2025 оны эдийн засгийн шинжлэх ухааны чиглэлээр Нобелийн шагналыг Жоэл Мокир (Joel Mokyr), Филипп Агион (Philippe Aghion), Питер Ховитт (Peter Howitt) нар “Инновацид тулгуурласан эдийн засгийн өсөлтийг онолын түвшинд тайлбарласан”-ыхаа (“For having explained innovation-driven economic growth”) төлөө хүртлээ.

Жоэл Мокир

Америкийн эрдэмтэн, эдийн засгийн түүхч. Түүний бүтээлүүд “яагаад аж үйлдвэрийн хувьсгалаас өмнө тогтвортой өсөлт үүсээгүй вэ, харин яагаад XVIII зууны Европт урт хугацааны инновацийн орчин бүрэлдсэн бэ?” гэсэн асуултад хариулахыг оролджээ.

Түүний бичсэнээр тогтвортой өсөлт нь технологийн нэг удаагийн нээлтээс бус, шинжлэх ухаан ба инженерингийн харилцан үйлчлэл бөгөөд “мэдлэгийн соёл” буюу судалгаа, туршилтыг өдөөсөн нийгмийн уур амьсгал аж үйлдвэрийн хувьсгалын үндэс болсон байна. Тэрээр эдийн засгийн тогтвортой өсөлтөд дараах гурван хүчин зүйлийг тодорхойлжээ:

• 1. Шинжлэх ухаан ба технологийн харилцан хамааралтай хөгжлийн үйл явц (co-evolution)
  2. Технологийг бүтээх, нэвтрүүлэх, сайжруулах нийгмийн чадамж, боловсрол
  3. Соёл, институцийн нээлттэй байдал буюу шинэ санааг хүлээн авах уян хатан орчин

Товчхондоо, Мокир нь“инновацийн соёл” үүсэх нь эдийн засгийн хамгийн том хөрөнгө оруулалт гэдгийг нотолсон.

Филипп Агион (Philippe Aghion) ба Питер Ховитт (Peter Howitt)

Тэд хамтдаа “эндоген өсөлтийн онол” буюу дотоодоосоо бий болдог инновацийн өсөлтийн загварыг боловсруулсан. Энэ нь Йозеф Шумпетерийн “бүтээлч сүйтгэл” (creative destruction) хэмээх санааг математик-онолын түвшинд хөгжүүлсэн ажил юм.

• Эдийн засгийн өсөлт нь зүгээр нэг хөрөнгийн хуримтлалаар биш, шинэ технологи, шинэ компаниудын тасралтгүй оролцоотой өрсөлдөөнөөс бий болдог.
• Шинэ санаа төрөх бүрд хуучин бүтэц, аж ахуйн нэгжүүд зах зээлээс шахагддаг нь “бүтээлч сүйтгэл” юм.
• Тэд инновацийг эдийн засгийн системийн “гаднын хүчин зүйл” бус, дотоод хөдөлгүүр гэж үздэг (эндоген).
• Улс орны институц, бодлого, өрсөлдөөний түвшин, R&D-ийн хөрөнгө оруулалт, оюуны өмчийн хамгаалалт зэрэг нь инновацийн эрчийг тодорхойлдог.

Агион ба Ховитт нарын онолоор:

• Хэт монополист бүтэц инновацийг сааруулдаг.
• Шинэ бизнесүүдэд нээлттэй орчин, судалгаанд дэмжлэг хэрэгтэй.
• Төрийн үүрэг бол “зах зээлийг орлох” бус, харин инновацыг дэмжсэн экосистем бүрдүүлэх юм.