Франчайз бизнесийн ойлголт нь түүхийн гүн гүнзгий үндэстэй бөгөөд Европын дундад зууны үеэс үүсэлтэй. Тухайн үед эзэнт гүрнүүд газар нутгаа өргөжүүлэхдээ захын аймгуудыг удирдаж чадахгүй байсан бөгөөд хаан, ван зэрэг удирдагчид тухайн газарт орон нутгийн захирагч нарыг томилж, тэдгээрийн орлогоос тодорхой хувийг татвар хэлбэрээр авдаг байжээ. Энэ нь өнөөгийн франчайз бизнесийн үндсэн зарчмын эхлэл гэж үздэг.
Орчин үеийн франчайз бизнес нь үндсэн гурван хэлбэрээр хөгжсөн байдаг:
- Бүтээгдэхүүн франчайз: Жишээ нь, Coca-Cola-ийн ундааг зарах эрхийг олгох. Энэ тохиолдолд зөвхөн бүтээгдэхүүнээ худалдаалах эрхийг олгодог.
- Үйлчилгээний франчайз: Тухайн үйлчилгээний хүрээнд бизнес эрхлэх эрхийг олгох. Жишээ нь, түргэн хоолны газрууд.
- Бизнес загварын франчайз: Бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний хамт бизнесийн бүх загварыг багтаасан системийг дамжуулдаг. Энэ нь хамгийн өргөн хүрээтэй бөгөөд жишээ нь McDonald’s зэрэг томоохон сүлжээний бизнесүүд ийм хэлбэртэй байдаг.
Франчайз систем нь бизнесийн загварыг бүтээж, туршиж, амжилттай болсоны дараа бусдад дамжуулах замаар өргөждөг бөгөөд энэ нь шинэ бизнес эрхлэгчдэд богино хугацаанд амжилтанд хүрэх боломж олгодог.
Франчайз эхлүүлэхэд шаардагдах хөрөнгө оруулалт ба зардлын бүтэц
Франчайз бизнес эхлүүлэхэд шаардлагатай хөрөнгө оруулалт нь ихэвчлэн дараах гурван үндсэн хэсгээс бүрддэг:
- Франчайзийн эрхийн төлбөр (Franchise Fee): Энэ нь нэг удаа төлдөг төлбөр бөгөөд франчайз эзэмшигч эрхийг авсны дараа тухайн бизнесийн загвар, сургалт, дэмжлэгийг авах эрхийг олгодог. Монголд энэ төлбөр 5,000 ам.доллараас эхлэн томоохон брэндүүдэд хэдэн зуун мянган ам.долларт хүрдэг.
- Үйл ажиллагааны эхний хөрөнгө оруулалт: Үүнд оффисын түрээс, тоног төхөөрөмж, ажилтны цалин, маркетинг зэрэг эхний үйл ажиллагааны зардлууд орно.
- Роялти (Royalty): Энэ нь бизнесийн орлогоос тогтмол төлдөг хувь хэмжээ бөгөөд ихэвчлэн 3-15% хооронд хэлбэлздэг. Роялти нь франчайз эрхлэгчийн бизнесийг дэмжих, шинэчлэл хийх зардлыг хангахад зориулагддаг.
Жишээлбэл, нэг франчайз бизнес эхлүүлэхэд Монголд хамгийн багадаа 20 сая төгрөгийн хөрөнгө оруулалт шаардагдах бөгөөд энэ нь тухайн бизнесийн төрөл, томоохон брэнд эсэхээс хамаарна. Тиймээс хөрөнгө оруулалтын төлөвлөгөөг нарийвчлан гаргах нь чухал.
Франчайз бизнесийг амжилттай хөгжүүлэх үндэс
Франчайз бизнесийн амжилт нь зөв бизнесийн загвар, зах зээлд тохирсон бүтээгдэхүүн үйлчилгээ, менежмент, франчайз эзэмшигчийн ур чадвар, хамт олны хүчин чадлаас шууд хамаарна. Тиймээс дараах хүчин зүйлсийг онцлон анхаарах хэрэгтэй:
- Зөв франчайз сонголт: Өөрийн ур чадвар, бизнесийн туршлагад тохирсон франчайзийг сонгох.
- Сургалт, дэмжлэгийг идэвхтэй авах: Үүсгэн байгуулагчийн сургалт, зөвлөгөөг бүрэн ашиглах.
- Брэндийн танигдалт болон зах зээлийн судалгаа: Тухайн франчайз бүтээгдэхүүн үйлчилгээ зах зээлд хэр нийцтэй байгааг судлах.
- Санхүүгийн төлөвлөлт: Анхны хөрөнгө оруулалт, үйл ажиллагааны зардлыг нарийвчлан төлөвлөх.
Эдгээрийг зөв хийснээр франчайз бизнесийн амжилттай эхлэх, өсөх үндэс тавигдана. Хэрэв та франчайз бизнесийн талаар судалж, энэ төрлийн бизнес эрхлэхийг зорьж буй бол Business.mn подкастын 327 дугаарыг үзнэ үү.
